Lista artykułów
| Opracował: dr Grzegorz Zygmunt WstępPowszechnie znane przysłowie mówiące o kimś, że „jest zdrów jak ryba" niestety w dużej mierze mija się z prawdą. Ryby chorują, a lista dolegliwości na które zapadają jest całkiem długa i obszerna. Rozróżnia się choroby wywołane przez czynniki biotyczne (bakterie, wirusy, grzyby, glony, pierwotniaki, płazińce, obleńce i inne pasożyty) i abiotyczne (niekorzystne warunki środowiskowe, wadliwe żywienie czy urazy mechaniczne).Okazuje się, że wiele organizmów powszechnie występujących w wodzie takich jak np. bakterie z rodzajów Aeromonas i Pseudomonas, grzyby z rodzajów Saprolegnia oraz Ichthyosporidium, pierwotniaki z rodzaju Ichthyophthirius czy płazińce z gromady Monogenea staje się bardzo patogennymi w specyficznych warunkach hodowlanych jakie tworzy ekosystem akwarium. Należy też pamiętać, że ryby należące do poszczególnych gatunków mają określone wymagania środowiskowe i pokarmowe. Jeżeli właściwości fizykochemiczne wody oraz żywienie są nieodpowiednie nie tylko, że gorzej się rozwijają, ale i ich układ odpornościowy słabnie, przez co znacznie łatwiej zapadają na różne infekcje. Stopień trudności w rozpoznawaniu i zwalczaniu poszczególnych chorób dla przeciętnego akwarysty jest dość duży. Ma na to wpływ m.in. nieświadome stosowanie nieodpowiedniej kuracji czy kłopot z dostępem do skutecznie działających środków leczniczych. Dodatkowo oznaki wielu przypadłości nierzadko są bardzo podobne do siebie, a w momencie zauważenia przez hodowcę objawów stan chorobowy jest już mocno zaawansowany, co znacznie komplikuje pomyślność leczenia. W celu ułatwienia przezwyciężenia tych problemów w niniejszym artykule opisałem sposoby poradzenia sobie z sześcioma przykładowymi chorobami ryb, z którymi spotykałem się najczęściej w mojej praktyce akwarystycznej. 1) Niewłaściwe parametry – wahania odczynu (woda zbyt zasadowa lub zbyt kwaśna).Odczyn wody (pH) w uproszczeniu określany jest poprzez stężenie jonów wodorowych.H2O ↔ H+ + OH- odczyn kwaśny odczyn zasadowy Choć dla zasady trzeba dodać, że współczesne badania wykazały, że wolne protony wodorowe nie występują w roztworach wodnych, gdyż natychmiast podlegają reakcji tzw. solwatacji według równania: H+ + H2O → H3O+ Przyjmuje się, że odczyn obojętny to pH równe 7, przy wartościach niższych jest kwaśny, a przy wyższych alkaliczny. W wodach naturalnych kształtuje się on w przedziale 5,0 – 9,0 pH, kwaśny łączy się z nadmierną ilością dwutlenku węgla (CO2), zasadowy zaś z obecnością mineralnych wodorowęglanów: sodowych (NaHCO3), potasowych (KHCO3) i wapniowych (Ca(HCO3)2). Brak dostatecznej ilości dwutlenku węgla w wodzie może przyczynić się do rozkładu dwuwęglanu wapnia (Ca(HCO3)2), co prowadzi do biologicznego odwapnienia wody i w konsekwencji do podniesienia jej odczynu. Ca(HCO3)2 → CaCO3 + H2O + CO2 Sytuacja taka najczęściej występuje w akwariach z dużą ilością roślin lub przy zastosowaniu silnego oświetlenia. Rozkład trwa tak długo, aż w środowisku wodnym wytworzy się tyle wolnego dwutlenku węgla ile potrzeba do ponownego powstania równowagi biologicznej. Nadmiar węglanu wapnia (CaCO3) wytrąca się z wody i w postaci skorupiastego nalotu osadza na podłożu, roślinach czy ściankach zbiornika. Niejako przy okazji tej reakcji dodatkowo powstaje silnie alkalizujący wodę wodorotlenek wapnia (Ca(OH)2). Proces ten prowadzi w konsekwencji do wystąpienia u ryb choroby zwanej alkalozą. Objawia się ona ubytkami skórnymi, wystrzępieniem płetw (szczególnie ogonowej), zwiększeniem ilości wydzielanego śluzu, zmętnieniem oczu i przyspieszonymi ruchami pokryw skrzelowych. Ryby stają się apatyczne i tracą barwy. Zniszczenie tkanki skrzelowej prowadzi do zaburzenia czynności oddechowych i śmierci. Z kolei zbyt duża ilość dwutlenku węgla w wodzie wywołuje sytuację odwrotną do opisanej powyżej i skutkuje znacznym spadkiem jej odczynu. Najczęściej ma to miejsce w akwariach roślinnych, a szczególnie gdy są one niedoświetlone lub w nocy. Należy pamiętać, że rośliny które za dnia do wzrostu i rozwoju wykorzystują dwutlenek węgla (m.in. do produkcji tlenu w procesie fotosyntezy), nocą podobnie jak zwierzęta potrzebują O2 rozpuszczonego w wodzie, oddają zaś do wody CO2. Niskie pH może się pojawić także w zbiornikach, których wystrój stanowią czy to korzenie (uwalniające duże ilości garbników np. mopani) czy też zawierające kwasy humusowe - torf i lignit (węgiel brunatny), a także wtedy, kiedy sam hodowca popełni błąd podczas zakwaszania wody. Na skutek spadku odczynu obniża się u ryb zapotrzebowanie na tlen, pobierają go więc mniej niż tego wymaga ich normalna przemiana materii, w wyniku czego stają się niespokojne, tracą zainteresowanie pokarmem do tego stopnia, że czasem głodują pomimo jego obfitości. Zbyt kwaśna woda utrzymująca się przez dłuższy okres prowadzi do choroby kwasowej. Ryby wykonują gwałtowne ruchy, wyskakują ponad powierzchnię wody lub kryją się w roślinach czy kątach akwarium. Na skutek nadmiernego wydzielania śluzu mętnieje ich powierzchnia skóry i oczy, a skrzela mogą ulec zlepieniu. U wylęgu obserwuje się zaburzenia w rozwoju oczu, opóźnienia w resorpcji woreczka żółtkowego i nieprawidłowości w napełnianiu pęcherza pławnego czy budowie układu trawiennego. W skrajnych przypadkach na skutek upośledzenia procesów oddychania i trawienia następują śnięcia. W celu uniknięcia kłopotów powodowanych przez zły odczyn wody powinno się go systematycznie badać i unikać okoliczności opisanych powyżej. Jeśli już sytuacja wystąpi należy doprowadzić odczyn do wielkości optymalnych dla danego gatunku. Trzeba przy tym pamiętać, że pH jest dziesiętną skalą logarytmiczną, czyli woda o pH równym 4 jest 10 razy bardziej kwaśna niż woda o pH 5 i 100 razy (10x10) bardziej kwaśna niż woda o pH 6. Wszystkie zabiegi musi się więc wykonywać dokładnie, powoli i z odpowiednia starannością, a wszelkie dolewki niewielkimi porcjami, gdyż gwałtowne i szybkie zmiany tego parametru są dla organizmów wodnych szczególnie niebezpieczne. Korygowanie odczynu polega na przepuszczaniu wody przez dobrane złoża lub dodawaniu do niej stosownych substancji. Obniżanie odczynu (zakwaszanie):
Podnoszenie odczynu (alkalizacja):
2) Niewłaściwe żywienie – zapalenie przewodu pokarmowegoŹle dobrany dla danego gatunku, niezbilansowany pokarm czy nieprawidłowa zbyt obfita dieta są przyczynami wielu chorób ryb. Temat jest bardzo szeroki, od lat dyskutowany na forach i poruszany w licznych opracowaniach i książkach. W niniejszym tekście chcę skupić się tylko na jednym wąskim wycinku tego zagadnienia, czyli zapaleniu przewodu pokarmowego.Najczęstszym obserwowanym objawem, który w pierwszej kolejności pokazuje, że ryby są żywione niewłaściwie jest ich otłuszczenie. Osobniki nie wykazują zainteresowania płcią przeciwną, mają zwinięte lub naprężone płetwy. Poza tym zachowują się normalnie. Jeżeli taki patologiczny stan utrzymuje się dłużej można dostrzec, że jelita wypełniają się kałem, który stanowią nie strawione do końca resztki pokarmowe, dodatkowo czasami jego końcowy odcinek może ulec zaczerwienieniu. W zaczopowanych jelitach może nastąpić uszkodzenie ich śluzówki i stan zapalny o tle bakteryjnym, rozprzestrzeniający się wkrótce do jamy ciała. W stanach bardzo zaawansowanych z odbytu wydostają się szkliste, czasem z domieszką krwi, ciągnące się odchody. Przednia część ciała ryby robi się opuchnięta, łuski odstają, jest to następstwo uszkodzenie nerek, w tym stadium jest już ona praktycznie nie do uratowania.  Zapalenie przewodu pokarmowego – stadium końcowe (przednia część ciała opuchnięta, wyraźnie widoczne odstające łuski) Jeżeli diagnoza zostanie postawiona odpowiednio wcześnie chore osobniki należy poddać restrykcyjnej głodówce, pozostałym rybom diametralnie zmienić dietę na odpowiednią dla gatunku do którego się zaliczają. Jednostki, co do których istnieje podejrzenie, że mogło dojść u nich do infekcji bakteryjnej można dodatkowo poddać kąpielom leczniczym: 1) krótkotrwałej (około 10-15 minut) w roztworze soli kamiennej w ilości 1g/1 dm3 (czyli 1 łyżeczka od herbaty na 5 litrów wody), opisany zabieg należy kilkukrotnie powtórzyć w odstępach co 2-3 godziny 2) długotrwałym, nawet kilkutygodniowym:
Głodówkę powinno stosować się przez cały czas kąpieli, dodatkowo można także podnieść temperaturę wody o 2-3 oC w celu przyspieszenia przemian metabolicznych u ryb.
3) Choroby wirusowe - limfocystozaWielokrotnie, u różnych gatunków ryb, obserwowałem specyficzne, przeźroczyste narośla, które bardzo często przypominały swoim kształtem malinę. Jest to bardzo charakterystyczny objaw dla choroby wywoływanej przez wirusa należącego do rodziny Iridoviridae, zwanej limfocystozą. 4) Choroby bakteryjne – choroba kolumnowa (flawobakterioza opisywana dawniej jako fleksibakterioza)Jest to bardzo często występująca u wielu gatunków ryb akwariowych choroba wywoływana przez gram-ujemną pałeczkę (Flavobacterium columnare – we wcześniejszej nomenklaturze opisywanej pod nazwą Flexibacter columnaris), dotycząca zarówno ich skrzeli, zewnętrznych powłok ciała jak i narządów wewnętrznych. W moich akwariach była przyczyną najpoważniejszych strat.  Flawobakterioza – widoczne zmiany chorobowe na ciele danio pręgowanego (Brachydanio rerio) Możliwość wyleczenia opisywanego schorzenia jest bardzo ograniczona i przynosi efekty jedynie w stadium początkowym. W zwalczaniu flawobakteriozy najlepiej byłoby użyć antybiotyków dobranych na podstawie badań mikrobiologicznych. W praktyce jednak najczęściej stosuje się zabiegi lecznicze bez wcześniejszego rozpoznania patogenu, dlatego często są one nieskuteczne.
Bakterie Flavobacterium columnare preferują wodę alkaliczną toteż podczas kuracji dobrze jest zmniejszyć odczyn poniżej 7,0 pH. 5) Choroby wywoływane przez grzyby - pleśniawkaSchorzenie to przeważnie powodują grzyby z rodziny Saprolegniaceae, które atakują najczęściej skrzela, skórę ryb oraz ikrę.  Pleśniawka - cienkie, nitkowate strzępki, przypominające kłaczki brudnej waty Choroba w stadium bardzo zaawansowanym jest nieuleczalna. Podejmując się kuracji należy przede wszystkim usunąć pierwotną przyczynę, która doprowadziła do rozwoju grzyba i podnieść temperaturę do wartości optymalnych dla danego gatunku.
2) długotrwałe:
A także przymoczki i pędzelkowanie grzybni roztworami riwanolu (w ilości 100 mg/ 100 dm3 wody ), trypaflawiny (100 mg/ 100 dm3 wody ), nadmanganianu potasu (100 mg/ 100 dm3 wody) czy jodyny (1 dm3/ 10 dm3 wody). Zabieg ten wykonuje się tamponem z waty lub miękkim pędzelkiem modelarskim. 6) Choroby wywoływane przez pasożyty - nicienieFauna pasożytnicza występująca u ryb jest liczna i różnorodna, a skutkiem ich inwazji są często bardzo ciężkie schorzenia. W niniejszym tekście chcę zwrócić szczególnie uwagę na organizmy należące do typu nicieni (Nematoda).
PodsumowaniePodstawą postawienia prawidłowej diagnozy są obserwacje zachowania się ryb oraz zmian patologicznych na ich powłokach ciała. Literatura1. Antychowicz J. 1990 – Choroby ryb akwariowych – PWRiL, Warszawa   Zoolek Aquasan Immuno - Echinacea purpurea z pomocą dla ryb Zoolek Aquasan Immuno to naukowo opracowany, w pełni naturalny preparat z witaminami. Produkt powstał w wyniku interdyscyplinarnych,...  Rybia ospa - jak leczyć? Rybia ospa to jedna z najpopularniejszych chorób, z którą możemy mieć do czynienia jako posiadacze akwarium. Jak ją leczyć?... _450_340px.jpg "Kwarantanna ryb akwariowych") Kwarantanna ryb akwariowych Kwarantanna nowo zakupionych ryb to proces, który jest często pomijany przez początkujących akwarystów - a powinien być bezwzgl...  Eutanazja chorych ryb Czasami mamy do czynienia z chorobą ryb, której nie można wyleczyć. W takim przypadku zmuszeni jesteśmy do wyeliminowania chorego...  Ankieta - czy używasz witamin i minerałów dla ryb? Właściciele czworonogów chętnie doradzają swoim podopiecznym serwując im różnej maści przysmaki i preparaty witaminowe. A jak...  Leczenie ryb w akwarium roślinnym W jaki sposób leczyć ryby w akwarium roślinnym? Czy proces ten wymaga odpowiednich zabiegów chroniących rośliny przed wpływem substancji...  Brązowy osad na roślinach Jeśli na liściach roślin pojawia się brązowy osad, nie zawsze muszą to być glony. Zobacz koniecznie, jeśli stosujesz w akwarium...  Leki SERA dostępne w sklepie Miło nam poinformować iż posiadamy w ofercie pełną gamę leków firmy SERA.Leki SERA są oceniane jako jedne z najlepszych produktów na rynku....  |
 | Działamy od 2001 roku i wspólnie z ponad 30 tysiącami akwarystów z całej Polski zdobywamy wiedzę i dzielimy się doświadczeniem oraz informujemy o nowościach z branży akwarystycznej. |
Komentarze (10)
Dodaj komentarz
Pokaż komentarze Przejdź do wątku na forum